एउटी युवती र म
-मिथिलेश आदित्य
धैरे दिनदेखि —
एउटी युवतीले राखेकी छे
आफूसंग एउटा रङ्गीन डायरी ।

यो डायरीको सादा पानामा
कहिलेकाहीँ लेख्छे ऊ
जीवनको एक्लोपन
र अनुभूत गर्छे शून्यता ।

म सोच्छु
आखिर अझ के लुकाएकी छे उसले
यो डायरीको पानामा
सायद सुनौलो भविष्य
अथवा आफ्नै प्रेमकथा
र अरु केही ।

ऊ लेख्न चाहदिन यो डायरीमा
ती कुरा
जसले हुनसक्छ अनर्थ
नाङ्गिन सक्छ पुरुष समाज
मेटिनसक्छ देशको भविष्य
अथवा ऊ आफ्ै हुनसक्छे
र्निवस्त्र ।

म सोच्छु
युवतीले दिनहुँ
यसरी नै लेखोस् डायरी
जहाँ होस कविता
गीत या गजल
अथवा  —
जीवनका लागि मार्गदर्शन
र शान्ति र अमन चैनका कुरा
म यही सोच्न सक्छु
युवतीको बारेमा
भलै उसले मलाई चिनोस या नचिनोस  ।

तर म सोच्छु
यस्तै—यस्तै  ।

एउटी युवती छे
ऊसंग एउटा डायरी छ
जहाँ कहिलेकाहीँ लेख्छे ऊ
जीवनको एक्लोपन
र अनुभुत गर्छे शून्यता  ।
०००

जुत्ता मजदुर र म

-मिथिलेश आदित्य

मसँग जुन बेला
थिएन जुत्ता चप्पल
त्यस बेला – जुत्ता मजदुरहरू
मेरो खुट्टामात्र होइन
अनुहार पनि हेर्न चाँहदैन थिए ।

यो बेग्लै कुरा हो
म त्यति बेलानाङ्गैं खुट्टा
यो धर्तीमा घुमें
प्रकृतिसँगनजिकिएँ
जसले मेरो दृष्टिशक्ति
अझ बढ्यो–

र म यो संसारमा
हिड्न योग्यभएँ
र पढ्न थालें
जीवनको शब्दकोश
नाता सम्बन्धको अप्ठ्यारो ब्याकरण
जाने संसारकायावत कुराहरू ।

तर आजजुत्तामजदुरहरू
औधीखुसी छन्
मेरो जुत्ता चप्पल देखेर
सायद सोच्लान्
जुत्ताचप्पलको कामलिएर
आउँछु मउनीहरू नजिक
र बढाउँछु
उनीहरूको रोजीरोटीको ब्यापार
त्यसैले हिजो अपरिचित म
आज परिचित छु
उनीहरूसँग
उनीहरू मलाई
चिन्द्छन
बुझद्छन
मउनीहरूलाई चिन्दछु
तर म उनीहरू अपेक्षित परिवर्तित छु ।

म अब –
आफ्नो जुत्ता–चप्पल आफैँ मरम्मत गर्छ
शिल्प र कलाले चम्काउँछु टिलिक्क
वितेका दिनहरूले मलाई
एउटा शिक्षा दिएको छ
काम मान्छे भन्दा ठूलो हो
काम भन्दा ठूलो मान्छे हुन सक्दैन
जात विभाजन
मान्छेको कामले होइन
उसको ब्यवहारले गर्छ
सङ्गकीर्ण सोँचले गर्छ
म त्यो भ्रम भत्काउन चाहन्छु
म विभाजित मान्छे होइन
समग्र एउटा मान्छे हुन चाहन्छु
र जित्न चाहन्छु
समानताको युद्घ ।
०००

एउटा असल मान्छे बन्न सकूँ
-मिथिलेश आदित्य
म
एउटा असल मान्छे बन्न चाहन्छु
ताकि ईश्वर
मेरो असल कामबाट प्रभावित होस्
मसँग हात मिलाउन चाहोस्
मसँग उभिएर
फोटो खिचाउन चाहोस्
मेरो अटोगा्रफ लिन चाहोस्
म निरन्तर निरन्तर
ईश्वरको अभिन्न अङ्ग बन्न सकूँ
म संसारको जटिलभन्दा जटिल
समस्या समाधान गर्न सकूँ
सबैको आवश्यक बन्न सकूँ
शुभेच्छूक बन्न सकूँ
शक्ति बन्न सकूँ
र सबैका सेवा र रक्षा गर्न सकूँ
अर्थात्
मेरो जन्म सार्थक होस्
यो धर्ती र यो आकाशका लागि
मान्छेका लागि मान्छे हुन
ईश्वरका लागि ।

ताकि ईश्वर
मेरो असल कामबाट प्रभावित होस्
म एउटा असल मान्छे बन्न सकूँ ।
०००

लामखुट्टे
-मिथिलेश आदित्य
लामखुट्टेको दुर्बल समाज
वातावरण र जिन्दगी देखेर
मान्छे गर्दे आइरहेकोछ
उसको हत्या
साथै आरोपको कठघरामा उभिएर
उद्घोष गरिरहेछ —
लामखुट्टे रगत पिएर फैलाइरहेछ
मलेरिया ÷ फ्लेरिया ÷ डेंगु
र अन्य धेरै रोगहरु
र भनिरहेछ
यसले न आनन्दले सुत्न दिन्छ
न निर्धक्क ब्यूँझन
सधैं कान नजिक आएर
बिनाकारण गुनगुनाउँछ
विरहको उदास गीत

मान्छे दुःखी छ ऊसँग

मान्छे र लामखुट्टेबीचको
यो द्वन्द्वात्मक समाचार सुनेर
आज म लामखुट्टेमाथि
गम्भीर सोध गरिरहेको छँु
संवेदनशील छँु लामखुट्टेप्रति
उसको चिन्तन स्वाभाव र कर्मलाई
पढिरहेछँु
लामखुट्टे रगत पिउँदैन
रगत जाँच्छ
मानिसको नसा—नसामा
राष्ट्रप्रेम, समाज र मान्छेप्रति
ऊभित्र रगत बग्छ कि बग्दैन
सेवाभाव उसको मनभित्र छ कि छैन ।
अर्थात् लामखुट्टे
मान्छेका सम्पूर्ण काम परीक्षण गरेर
मान्छेका मानसिकतासंग निकट हुँदै
मान्छेको कान नजिक गएर
राष्ट्रभक्ति को गीत गुनगुनाउँछ
र जागरुक बनाउँछ मन र मस्तिष्क
इमान्दारीसँगै—
राष्ट्रप्रेम, समाज र मान्छेप्रति
स्नेह बढाउन चाहान्छ
र सचेत गराउँछ स्वास्थ्यप्रति ।

तर अफसोस
लामखुट्टेको सानो संसारमा
उसको सूक्ष्म स्वरुप देखेर
ऊमाथि कसैको सकारात्मक दृष्टि छैन
उसको कुनै इज्जत छैन
मान्छे उसको स्वभावलाई चिन्न चाहँदैन
ऊबाट धेरै सिक्नुपर्ने हो मान्छेले
तर अचम्भ ! सिक्न चाहँदैन ।
०००